Mensen hebben soms behoefte om over levensproblemen, urgente vragen of belangrijke keuzes na te denken in een vertrouwelijke, veilige omgeving. Met een buitenstaander, iemand die aandachtig luistert en jou vragen stelt waarmee je je denken tegelijkertijd vertraagt en voortstuwt. Vaak is dat weldadig en heilzaam. In die zin verschilt een filosoof niet van een therapeut.
Maar een filosoof maakt geen behandelplan: hij of zij werkt met gezonde mensen die behoefte hebben om lijden te verlichten en problemen op te lossen. Zo kunnen verdriet en rouw veel losmaken en leiden tot piekeren en zelfs zware somberheid. Het lijden kan de vorm krijgen van angstgevoelens of zelfs paniek, waardoor je de noodzaak tot verandering voelt. Zulke situaties brengen je ertoe om met iemand te willen praten; iemand die je helpt ‘op verhaal te komen.’ In de filosofische praktijk gaan we op zoek naar onderliggende gedachten die bepalen hoe je in het leven staat of zelfs wie je bent. En natuurlijk komt er dan van alles in beweging.
In de filosofische traditie is filosofisch onderzoek vaak voortgekomen uit lijden. Een of ander gebrek dwingt je tot het stellen van een vraag. En de ene vraag roept een volgende op. In die zin is een filosofisch consult niet anders: het begint bij het stellen van een vraag waar geen antwoord op is. “Ik weet het niet.” — dat is waar alle wijsheid begint: bij het niet-weten.
Maar terwijl een psycholoog of therapeut op zoek zou gaan naar oplossingen of ‘genezing’ van het ongemak (dis-ease), gaat een filosoof op zoek naar onderliggende waarden, uitgangspunten en oordelen aan de hand van jouw vraag. Wat betekenen je woorden? Zijn het de goede woorden? Zijn je gedachten waar of misleid je jezelf? Wil je verder met je bouwwerk van waarden en normen, of wil je er juist vanaf? Dat proces is niet altijd gemakkelijk, maar wel verhelderend. Dat dit uiteindelijk ook verlichtend, bevrijdend of zelfs helend werkt, is de algemene ervaring van bezoekers van de filosofische praktijk: meer zelfkennis leidt altijd tot groei.
Verder lezen:
Marleen Moors, Is filosofische praktijk een therapeutische handeling?